In december 2019 schreef ik op deze website een artikel met de titel: ‘Waarom jouw deelnemers niet naar je luisteren.’ In dit artikel kun je lezen waarom deelnemers zo slecht luisteren naar jouw uitleg, maar ook hoe je dat kunt voorkomen.

In deze tijd waarin veel online getraind wordt, krijg ik veel vragen van trainers hoe je de aandacht vast kunt houden. Online aandacht vasthouden is nog lastiger dan in locatietrainingen. Ik heb daar zelf ook last van.

In dit artikel beschrijf ik een aantal oorzaken en mogelijke oplossingen. Wil je dit zelf ervaren? Dan is de WOW (Workshop Online Werkvormen) misschien wat voor jou.

Waarom is online aandacht vasthouden lastig?

Als ik trainers vraag waarom online aandacht vasthouden lastig is, zijn dit de twee meest genoemde redenen:

1. De deelnemers hebben soms veel afleiding op de plek waar ze de training volgen.
2. De deelnemers kunnen ongemerkt iets anders gaan doen achter hun scherm.

Dat herken ik. Ik zag mijn jongste zoon pas een filmpje kijken op zijn telefoon. Die telefoon had hij vlak onder het scherm gezet waarop een docent tegelijkertijd iets uitlegde. “Ik snap het toch allemaal al, maar ik moet er wel bij zijn.” In de les zou hij zoiets niet doen.

Toch vind ik deze twee verklaringen (teveel afleiding, niet zichtbaar voor de trainer) nog geen volledige verklaring. Ze belichten namelijk alleen de kant van de deelnemer. Ik ben van mening dat online trainingen een aantal problemen zichtbaar maken die er voor die tijd ook al waren. Die problemen liggen niet bij de deelnemers, maar bij ons. Dat is misschien niet fijn om te lezen, maar tegelijk ook hoopvol. Want dat betekent dat we er misschien iets aan kunnen doen!

Dit zijn de oorzaken waar trainers wat aan kunnen doen

Als jij online aandacht vasthouden belangrijk vindt, zijn dit enkele problemen waar je wél invloed op hebt.

1. Onze kennisoverdracht is te lang en te veel

Audiovisuele kennisoverdracht is één van de minst effectieve vormen van leren in een training. Toch zie ik nog veel trainingen waarin het grootste deel van de tijd gevuld wordt met kennisoverdracht. In een zaaltje is dat ook een probleem, alleen lopen de deelnemers daar niet weg. Ze kijken ons met een trouwe-hondenblik aan en laten alles maar over zich heen komen. De meeste trainers weten dit wel, maar vinden het moeilijk daar iets aan te veranderen. Hoe komt dat? Dit zijn een aantal mogelijke oorzaken:

We zien kennis te vaak als einddoel. Ik zie veel trainingen die als doel hebben dat de deelnemers kennis hebben van […] Het doel van een training is echter nooit kennis, maar toepassing van die kennis in de praktijk. Als mensen met een hoofd vol kennis precies hetzelfde ineffectieve gedrag laten zien als vóór de training, is de training niet echt nuttig geweest. Als je vanuit die praktijk naar een training kijkt, wordt kennis een middel. Kennis is een opstapje naar gedragsverandering, meer niet.

We vinden het moeilijk om keuzes te maken uit de leerstof. Wij zijn inhoudelijke experts. Je mag maar één dag trainen terwijl je wel tien dagen zou kunnen vullen. Het is voor een expert enorm lastig om keuzes te maken. Je hebt zoveel kennis en zoveel ervaring. Alles is met elkaar verbonden. Voor je gevoel kun je niets weglagen. Opnieuw is het de praktijk die je daarbij kan helpen. Neem niet jouw kennis of ervaring als uitgangspunt, maar de toepassing in de praktijk van de deelnemers. Maak het gedragsdoel zo klein en specifiek mogelijk. Daarna wordt het makkelijker om te kiezen uit alle beschikbare theorie.

We zijn te optimistisch over het effect van kennisoverdracht. Hoe vaak heb jij al niet gedacht: “Ik heb het hen verteld, dus nu weten ze het.” Of: “Ik heb verteld, dus nu kunnen ze het ook toepassen.” In de eerste plaats onthouden de deelnemers maar heel weinig van wat je audiovisueel presenteert. Daarnaast is kennis nog geen garantie voor gedragsverandering.

Een voorbeeld: Mijn uitgever wees me in zijn feedback erop dat ik in mijn teksten de lijdende vorm moet vermijden. Dat leest minder prettig. Dat was bij mij bekend dus ik wilde al reageren met de opmerking dat ik dat al wist. Met mijn vingers zwevend boven het toetsenbord, schoot ik in de lach. Dit is nu precies wat ik vaak zeg: het gaat er niet om wat deelnemers weten, het gaat erom wat ze ermee doen.

Blijkbaar kun je iets wel weten, maar dat betekent nog niet dat je het ook toepast. Begeleiding bij de toepassing is de toegevoegde waarde van een trainer. In mijn methode De Trainingsachtbaan vind je onder andere een slimme manier om kennis te selecteren voor een training. Het boek kun je hier bestellen.

2. Onze deelnemers zien de relevantie van de theorie nog niet

Er is nog een probleem waardoor online aandacht vasthouden moeilijk is. Wij – de experts – snappen precies waarom de theorie die wij aanbieden relevant is. Maar de deelnemers zien die relevantie nog niet. Een probleem wat er altijd al was, zie je nu nog duidelijker. Mensen worden verplicht naar trainingen gestuurd, terwijl ze zelf het nut van die training nog niet inzien.

Mensen naar een training sturen met als doel dat ze zich bewust worden van de noodzaak tot verandering is hetzelfde als mensen naar de sportschool sturen met als doel dat ze zich bewust worden van hun conditie.

Trainers én opdrachtgevers hebben dus aan de voorkant werk te doen. Een training is pas echt nuttig als de mensen de relevantie inzien. Maar zelfs als de relevantie van de training duidelijk is, dan is de relevantie van de theorie in die training nog niet altijd duidelijk. Ook daar kunnen we wat aan doen. We kunnen dit uitleggen, erover in gesprek gaan, een verhaal vertellen of een oefening doen waarin de deelnemers de relevantie ervaren. Wees dus expliciet in het (laten) verwoorden van de relevantie van ieder onderdeel van de training.

3. De vorm van onze uitleg is onvoldoende boeiend

Tenslotte komen we bij het punt waar je misschien wel de meeste invloed op hebt: de vorm waarin je de theorie aanbiedt. Trainers zeggen soms ‘Dat moet je in een online training echt anders doen dan in een locatietraining!’ Ik zou zeggen: ‘Geef je uitleg in locatietrainingen voortaan op dezelfde manier als in online trainingen’. 

Ik snap wel dat dit lastig is. Het verbeteren van de vorm kost veel tijd. Maar geloof me: daar worden je trainingen echt beter van. Ik geef je hierbij een paar praktische tips. Als je wilt kun je deze tips ook ervaren in de Workshop Online Werkvormen. Een inspirerende workshop waarin je in korte tijd ziet en ervaart hoe je online je deelnemers kunt boeien en activeren.

1. Houd het kort. Geef niet langer dan 15 minuten uitleg. Daarna zet je de deelnemers aan het werk met een verwerkings- of oefenopdracht. Het doel van de uitleg is dat de deelnemers genoeg kennis hebben om aan de slag te gaan met de opdracht.
2. Benoem expliciet de relevantie van de uitleg die je geeft.
   1. Laat dit ervaren, ga erover in gesprek, maar benoem het in ieder geval ook expliciet.
   2. Vertel vooraf welke opdracht er na de uitleg gaat komen. De deelnemers zullen zo aandachtiger kijken en luisteren. Hierdoor vergroot je de relevantie van de uitleg op microniveau.
3. Stel vragen:
   1. Ontlok voorkennis. Stel vragen zodat de deelnemers kunnen vertellen wat ze al weten.
   2. Laat de deelnemers voorspellen wat de volgende stap is in jouw uitleg.
   3. Vraag naar voorbeelden van de deelnemers bij de theorie die je uitlegt.
4. Gebruik de interactiemogelijkheden van je online programma voor de bovenstaande vragen.
   1. Laat de deelnemers stempelen of schrijven op jouw PowerPoint of whiteboard.
   2. Laat de deelnemers allemaal een kort antwoord geven via de chat.
   3. Laat de deelnemers meeschrijven of meetekenen. Stuur eventueel vooraf een leeg model of werkblad dat ze kunnen vullen.

Online aandacht vasthouden blijft een uitdaging, ook voor mij. Het is niet voor niets dat ik overal ‘we’ heb geschreven. Ik ben op mijn vakgebied ook zo’n expert die soms lastig keuzes kan maken, die soms vergeet de relevantie uit te leggen, en die soms ook los kan gaan op de inhoud zonder na te denken over de vorm. Dat vind ik het mooie aan het trainersvak: je kunt altijd blijven leren.

Zie jij nog meer mogelijkheden om de aandacht van je deelnemers vast te houden? Deel ze hieronder!