Hoe onthoud je de namen van je deelnemers?
Het is 9.30 uur. “We gaan beginnen! Hartelijk welkom in deze training. Voordat ik verder ga, wil ik nog even controleren of de namen er goed in zitten. Lida, Danny, Ilona, Dorien, Dorina, Aad, Allard, Rachida, Rabia, David…” De trainer gaat het rijtje af en noemt, uit z’n hoofd, de namen van de deelnemers op. Monden vallen open en als de laatste naam genoemd is begint de groep spontaan te applaudisseren.
Die trainer, dat ben ik. Dit applaus is mijn kleine ijdele pleziertje aan het begin van iedere training. Niet dat ik het daarom doe, maar het is wel opvallend dat iedere groep hier op dezelfde manier op reageert. Altijd weer een applaus. Inmiddels sta ik mezelf toe er lekker van te genieten. Het geeft mij gelijk een aanleiding om iets te vertellen.
Waarom ik de namen van deelnemers wil onthouden
Het was 2005 en ik werkte in de verslavingszorg (De Hoop, Dordrecht) als re-integratiebegeleider. In de lunchpauze zag ik in de kantine een man met wie ik enkele dagen eerder een intakegesprek had gehad. Ik groette hem door ‘Hoi Willy’ te zeggen. Hij keek me verbaasd aan en zei: “Weet jij mijn naam nog?” Met tranen in zijn ogen vertelde hij mij hoe hij verrast was door de liefde en warmte die hij ontmoette in deze kliniek. Het contrast met zijn leven als verslaafde was zo groot.
Het was echt toevallig dat ik zijn naam nog wist. Toen Willy mij vertelde hoe belangrijk het voor hem was om gekend te worden, nam ik een eenvoudig besluit. Voortaan zou ik alle cliënten bij naam noemen en hun namen ook onthouden. De cliënten waar ik mee te maken had waren er meer dan honderd, maar het lukte. Begrijp me goed: het ging met vallen en opstaan. Het kostte tijd en ik moest in het begin soms een tweede keer vragen hoe iemands naam was. Maar mijn norm bleef overeind: ik wilde alle namen en gezichten kennen.
Toen ik korte tijd later trainingen ging geven, heb ik deze gewoonte vastgehouden. Ieder mens heeft de behoefte om gekend te worden en onze naam is daar een symbool van. Het is maar een kleine inspanning van mijn kant, maar ik kan daarmee laten zien dat mijn deelnemers geen klantnummers zijn, maar mensen met wie ik een werkrelatie wil aangaan.
De meeste trainers die ik ontmoet, vinden dit heel mooi. Eigenlijk willen ze dit ook wel…
“…maar ik ben gewoon slecht in namen!”
Is dat echt zo’n vastliggende eigenschap van jou? Zo’n overtuiging noemen we een ‘fixed mindset‘. Je plakt jezelf een etiket op dat je ergens goed of slecht in bent. Zo’n mindset bewijst z’n eigen gelijk. Als je zegt dat je slecht in namen bent, dan zul je bijna automatisch ook bewijzen dat dat zo is. Je doet waarschijnlijk ook weinig moeite meer om de namen van je deelnemers te onthouden. Je zegt dan in iedere training wel een keer “Sorry hoor, ik ben echt heel slecht in namen.” Het tegenovergestelde is een ‘growth-mindset’. Dat is de mindset dat je kunt ontwikkelen en groeien. Het leuke is dat die ook z’n eigen gelijk bewijst. Want jouw geheugen is prima trainbaar.
Als trainers ‘sorry’ zeggen, proef ik daaronder ook het verlangen om er wél goed in te zijn. Dat vind ik mooi. Geef de moed niet op, het is absoluut te leren zonder al te veel inspanning.
Jouw geheugen is niet het probleem, het is je aandacht
Jouw geheugen is prima in staat om vijftien namen en gezichten in enkele minuten te onthouden. Als jouw brein dat niet aankon, was je geen trainer. Het echte probleem is jouw aandacht. Als je iedere trainingsdag ervoor kiest om gerichte aandacht te geven aan de namen en gezichten van je deelnemers, dan zul je merken dat het je lukt. Ik verzeker je dat je er in het begin hooguit tien minuten voor nodig hebt om de namen van je deelnemers uit je hoofd te leren. Later wordt dit alleen maar minder. (Ik heb het hier uiteraard over trainingsgroepen van gemiddeld 8 tot 16 deelnemers. Groter kan ook, maar dan kost het wel iets meer tijd.)
Ik las eens een boek over het ontwikkelen van je geheugen, van Tony Buzan. Een boek met een echte groeimindset. Een test in dat boek liet zien dat ik inderdaad goed scoorde op het memoriseren van namen en gezichten. Maar dat boek verklaarde ook hoe dat gekomen was. Omdat ik geloofde dat ik het kon, was ik het gewoon gaan doen. En onbewust paste ik een aantal memoriseertechnieken toe waardoor dit deel van mijn brein ‘gegroeid’ is. Verderop in dit artikel vind je een aantal technieken.
Maar het begint dus met een keuze voor aandacht. Zijn de namen van jouw deelnemers belangrijk genoeg voor je om er tijd en aandacht aan te besteden? Voor mij was het vooral een principiële keuze, maar daarnaast heeft het onthouden van de namen ook een aantal voordelen voor een trainer.
De voordelen voor een trainer
Het eerste voordeel noemde ik al. Leuk toch, zo’n applausje aan het begin van de training?
Achter dat applaus zit waardering. Deelnemers vinden het fijn als jij je best hebt gedaan om hun namen te onthouden. Hun waardering zal zich vaak uiten in wederkerige aandacht voor jou. Je hebt een sympathieke geste gedaan en de deelnemers doen dat ook door hun aandacht aan jou te geven. (Uiteraard werkt dit maar even, daarna moet je wel met wat nuttigs komen natuurlijk!)
Een heel praktisch voordeel is dat je vanaf dat moment alle deelnemers bij hun naam kunt aanspreken. Je hoeft niet meer te roepen naar de ‘vrouw met die rode trui’.
Een grappig voorbeeld hiervan was een groep van 30 managers die ik een training van een middag mocht geven. Vanaf de start kende ik hun namen, maar dat wisten ze nog niet. Voor hen was deze training een uitje en sommigen vonden het ‘onderlinge contact’ iets aantrekkelijker dan de training. Iedere keer als ik iemand zag kletsen, hoefde ik alleen de naam te noemen in combinatie met een inhoudelijke vraag en ze waren er weer bij. Ik kreeg het na afloop ook als feedback met een glimlach: “Ik had geen kans om te ontsnappen.”
Je kunt natuurlijk ook naambordjes of -stickers gebruiken. Zeker voor de deelnemers onderling is dat handig. Het kan een hulpmiddel zijn om de namen te onthouden, maar dat werkt alleen als je ook dan actief je best doet om ze te memoriseren.
Hoe krijg je die namen in je hoofd?
Ik schreef al: het begint met een keuze. Een vast voornemen of misschien wel een belofte aan jezelf of je deelnemers. Dit zijn de technieken die ik gebruik.
- Namenlijst vooraf. Ik wil bij iedere training vooraf een namenlijst hebben. Die lees ik rustig door. De dag vooraf, maar ook voordat de groep binnenkomt. Ik maak dan ook wel eens combinaties. Een groepje mannen en een groepje vrouwen. Mensen met bijna dezelfde voor- en achternaam, mensen met dezelfde functie. Of mensen die op dezelfde afdeling werken.
- Check Social Media. Bij open trainingen zoek ik soms even op de naam van mijn deelnemers. Als je namelijk wat context hebt bij een naam, onthoud je deze beter.
- Gebruik padlet. In sommige open trainingen laat ik de deelnemers zichzelf vooraf voorstellen op een padlet. Dat is een soort prikbord waarop ik hen vraag zichzelf aan de hand van enkele vragen voor te stellen aan de groep. Je kunt dit de dag van tevoren doorlezen.
- Binnenkomst. Bij binnenkomst van de deelnemer doe ik een aantal dingen kort achter elkaar.
- Ik herhaal de naam van de deelnemer hardop als deze zich voorstelt. Soms stel ik een vraag over die naam, of bij onbekende namen check ik nog even of ik het goed uitspreek. Ze mogen best weten dat ik aan het oefenen ben!
- Ik zet een vinkje in de namenlijst en spreek de naam nog een keer zachtjes uit terwijl ik deze lees.
- Vroeger schreef ik de naam ook nog een keer op. Het liefst gekoppeld aan de plaats waar de deelnemer ging zitten.
- Daarna kijk ik de groep rond en herhaal ik in mijzelf alle namen van de deelnemers die er inmiddels zijn. Dat herhaal ik na binnenkomst van iedere nieuwe deelnemer.
- Soms bedenk ik een associatie bij een naam. (Astrid met een strik in haar haar, werd ‘Astrik’. Ik moest alleen goed opletten dat ik haar niet per ongeluk zo noemde.)
- Gewoon nog een keer vragen. Het gebeurt regelmatig dat ik een naam na binnenkomst toch weer vergeet. Herken je dat? Op zo’n moment kun je je natuurlijk heel diep schamen, maar dat helpt niet echt. Dus dan stap je gewoon naar iemand toe en zeg je: “Sorry, jouw naam is me even ontschoten. Help me nog even.” Het doel is dat je de namen kent, niet dat jij een volmaakt geheugen demonstreert. Nog een keer vragen is soms ook nodig op de tweede cursusdag.
- Namenrondje. Aan het begin van de training volgt dat namenrondje van mij waar ik dit artikel mee begon. Meestal zitten ze er dan al goed in.
- Kennismaking. Ook tijdens de kennismaking herhaal ik vaak nog enkele keren alle voornamen in mijn hoofd. Daarnaast spreek ik iedereen ook bij hun naam aan en op die manier herhaal ik de namen nog een keer hardop.
Heb jij nog tips om namen van deelnemers goed te onthouden? Laat ze achter in een reactie!
Mooi verhaal, Arie! En het raakt me omdat het voor mij precies zo werkt! Ik heb ook gewerkt als peuterjuf! ;-) En voor peuters is het vanzelfsprekend dat je hun naam kent. Ik heb me vanaf dat moment voorgenomen om altijd en overal de namen te kennen van de mensen met wie ik in de trainingen of elders te maken heb. En ja, ook ik “scoor” waardering als ik iedereen dan “gewoon” bij name noem. -Ik zie jou, ik noem jou bij je naam, jij bent gekend.- Zoiets. Belangrijk! Zowel voor mij als voor alle anderen.
Een mooie start van een training kan ook zijn, en dat doe ik met name als het een training is rondom familiesystemen: Stel je aan de anderen voor met het verhaal van je naam: Waar komt jouw naam vandaan, wie heeft je zo genoemd. Daarin zit al zoveel geschiedenis! Eerlijk gezegd laat ik me er elke keer weer door raken, door die verhalen! Dank je wel ook, Arie, voor jouw fijne verhalen! ;-)
Dankjewel Anne, graag gedaan. Dat lijkt me mooi als mensen hun naam-verhalen vertellen, zeker bij zo’n training rondom familiesystemen.
Ha Arie,
Ik probeer vaak koppelingen te maken om namen te onthouden. Vaak ken ik al wel iemand met dezelfde naam, of een naam die er op lijkt. Dan prent ik het gezicht in m’n hoofd en daarnaast het gezicht van degene die ik al ken.
Of ik maak in gedachten situaties van mensen wiens naam begint met dezelfde letter, dan bedenk ik dat Danielle uit de training bij mijn vriend Dirk achterop de fiets zit. Dat helpt mij enorm. Klinkt ingewikkeld maar ook hier geldt, oefening baart kunst.
Leuk. Als je dit oefent gaat het inderdaad soms bijna vanzelf.
Korte spelletjes waarbij we met de groep namen oefenen is ook een aanrader. Ik laat mensen vaak ook met een balletje overgooien, het lijf mag ook meedoen. En na de lunch gewoon nog eens herhalen, gelijk een ‘actiemomentje’. Voor mijzelf handig, maar ook de deelnemers onthouden elkaars naam dan beter en dat wordt gewaardeerd.
Leuk, dankjewel. Als de deelnemers elkaars namen ook graag willen onthouden is dat een mooie aanvulling.
Heel belangrijk, die namen! Mijn knelpunt zit in namen die uit een voor mij andere taal komen. Herhalen helpt dan zeker, maar het kost mij echt meer tijd. Met de groep doe ik ook altijd een namen oefening. Ik vind het belangrijk dat mensen ook elkaars namen weten. Een blunder van mij was een keer: een Afghaanse vrouw die ‘Taban’ heette, noemde ik ‘Taliban’. Daar kreeg ik wel een erg rood hoofd van! Gelukkig nam ze het goed op…… Maar de hele groep voelde zich gegeneerd door mijn fout!
Herkenbaar. Dat vind ik ook veel moeilijker. Ik denk dat de groep zoiets ook wel snapt hoor. Daarom oefen ik soms ook gewoon openlijk en herhaal ik een naam soms een paar keer hardop.
Haha, zo bleef ik Esteban maar de hele tijd Escobar noemen ….
Knap verhaal en helpt om mijn mindset los te krijgen.
Ik heb nog een mooi voorbeeld: onlangs verhuisden we naar een nieuwe straat. Nieuwe buren, veel nieuwe namen. Toen ik me voorstelde aan de buren van een paar deuren verder en tegen mijn vriendin zei, “dat waren Harry en Monique”, maakte zij er spontaan “handige Harry en mondige Monique” van. Deze 2 namen stonden vanaf toen in mijn geheugen!
Deze tip heb ik meer gehoord en gelezen. En zelf ook een keer ervaren. Ik werd toen Aandachtige Arie.
Dit zou voor iedere trainer standaard moeten zijn. Zeker als het deelnemers zijn die zelf ook contact met andere mensen hebben en waarbij dit contact centraal staat in de training. Denk aan verkooptrainingen of aan communicatietrainingen in het algemeen. Dan is het domweg een voorbeeld dat je als trainer geeft voor klantaandacht / klantgerichtheid.
Maar het is inderdaad opvallend hoe leuk mensen het vinden als je hun naam onthoudt. En het is niet eens zo moeilijk. Het begint daadwerkelijk met aandacht. De middelen die ik zelf gebruik:
1. Neem jezelf voor om de naam te onthouden. Wil het!
2. Luister echt als de ander zijn/haar naam zegt. Dat is lastig als je allebei tegelijkertijd je naam zegt. Laat de ander dus eerst zijn/haar naam zeggen.
3. Herhaal direct de naam voordat je die van jou geeft: “Hallo Peter, ik ben Theo”.
4. Herhaal de naam vragend als je niet zeker weet of je het goed gehoord hebt: “Paola?”. “Ja”. “Hallo Paola, ik ben Theo”.
5. Vraag hoe je de naam schrijft (als dat op verschillende manieren kan). Jolanda, Iolanda, Yolanda. Luc of Luuk of zelfs Luke. Paula of Paola, Marc of Mark. Yvonne of Ivonne. Yvet, Yvette, Ivette. Moniek, Monique. Chris of Kris of Christ. Mohammed, Mohamed, Muhamed of Muhammed Er zijn zoveel namen die je op diverse manieren kunt schrijven. Het grappige is dat ‘Ivette met een I’ makkelijker te onthouden is dan ‘Ivette’ alleen. Mensen glimlachen vaak als ik ze naderhand nog wel eens aanspreek met: “Ivette met een I”. Ze zijn eraan gewend dat er vaak fouten mee worden gemaakt en het feit dat je moeite doet om het goed te doen, wordt gewaardeerd.
6. Koppel namen aan mensen met dezelfde naam. Een familielid, een collega of vriend(in). Het onthoudt net iets gemakkelijker. Ik had eens 3 vrouwen in een training naast elkaar zitten met de namen Marga, Trudy en Clementine. Het toeval wil dat ik een tante Trudy en een een tante Clementine heb en mijn vrouw een tante Marga. Dit is 7 jaar geleden en ik weet het nog steeds.
7. Herhaal, zoals je zei, de namen af en toe voor jezelf. Ga de groep rond en herhaal het in jezelf.
8. Gebruik de namen frequent.
De middelen die jij daarnaast noemt, gebruik ik nog niet. Mooie aanvulling.
Stop met excuses maken. Iedereen kan dit. Succes!
Wauw, wat een concrete en volledige lijst. Heel praktisch om niet tegelijk je naam te zeggen. Doe ik ook altijd, maar had me dat niet gerealiseerd toen ik mijn lijstje maakte.
Mooi omschreven wat ik ook belangrijk vind als docent/trainer.
Ik gebruik nogal eens een listige methode wanneer ik iemands naam niet meer herinner. Bv. na een iets langere tijd.
Ik vraag; hoe heet je ook al weer, waarop ze hun voornaam noemen (in the pocket).
Ik zeg dan; die weet ik wel maar ik bedoel je achternaam..
Zodoende weet ik beide namen weer.
Gr René
Zeker een listige manier. ;-) Ik ben ermee gestopt omdat ik merk dat mensen mijn norm (ik wil jouw naam onthouden) belangrijker vinden dan het feit dat ik het even vergeten ben. Dus daarom mogen ze best weten dat ik oefen en dat ik tijdens dat oefenen het soms even niet meer weet. Dat komt overigens steeds minder voor. (Er komt vast een leeftijd dat ik daar weer anders over spreek.)
Ik zoek steeds op basis van de ontvangen naamlijst, wat info op sociale media. Echter bemerk ik dat sommigen(19-26 jarigen) er niet actief zijn.Echter is mijn grootste probleem de uitspraak van sommige namen bij de eerste begroeting bvb. Noemie- Souleymer- Abdelilah- Beyl- Syntiche- Sbai…. Is het dan wenselijk dat ik hun naam gebruik ipv hun voornaam?
Herkenbaar. Zulke namen moet ik soms ook vijf keer uitspreken met een briefje erbij. Ik zou niet weten wat wenselijk is. Dat zou ik bij twijfel gewoon vragen.
In geval van twijfel over uitspraak vraag ik altiijd hoe iemand zijn naam zèlf uitspreekt.
En dat is niet alleen bij voor mij onbekende namen
Michael kun je uitspreken als Maikel of Migaël of zelfs Miesjel
April kan Aapril zijn of Eepril.
Door de mensen het zelf uw laten uitspreken, het te herhalen in antwoord is de eerste link gelegd.
En als je het alsnog verkeerd uitspreekt krijg je meestal een vriendelijke correctie.
Inderdaad, en niemand neemt het je kwalijk als je zijn of haar naam nog niet helemaal goed uitspreekt. Mensen zien vooral jouw intentie om het goed te doen.
Beste Arie,
Je schrijft een goed en herkenbaar verhaal. Het blijft een opgave om alle namen van de deelnemers in een korte tijd te onthouden. Naast de zeven technieken die je noemt gebruik ik ook het non-verbale deel om een extra koppeling te leggen met de gehoorde naam:
– hoe geeft iemand een hand (slap, stevig, aarzelend)
– hoe is de intonatie van de stem
– hoe is de houding
– wat is het eerste gevoel bij de kennismaking
Gelukkig ben ik ook maar een mens. Haal toch nog weleens namen door elkaar en leer hier weer van…
Precies… en als je dit van jezelf accepteert, heb je weer ruimte om te leren.
Mooie aanvulling trouwens, dat non-verbale ook inprenten.
Hoi Arie, helemaal eens met jou dat het belangrijk is de namen te kennen. Daar even wat tijd in stoppen loont de moeite. Een mooie werkvorm daarvoor is als volgt: vraag de deelnemers om voor hun buurman/vrouw die rechts van hen zit een bijvoeglijk naamwoord in de vorm van een kwaliteit te bedenken, die bovendien allitereert met de eerste letter van de voornaam. Ga de kring vervolgens langs, schrijf de namen voluit op flap (in de juiste volgorde van de kring om nog beter te onthouden) en dan heb je bijvoorbeeld namen als Hulpvaardige Heleen, Integere Ineke, Kordate Kathelijn, Meelevende Michiel genoteerd.
Leuk om in 2e bijeenkomst op terug te komen, en de flap met namen weer op te hangen.
Mooi idee Jolanda! (Leuk om je hier weer even te ‘spreken’) Zo heb ik het zelf ook een keer meegemaakt als deelnemers en het hielp zeker om de namen te onthouden. Vooral de meest gekke bijvoeglijke naamwoorden.
Superleuk en herkenbaar. Ik ga je tips uitvoeren. Ik heb mezelf voorgehouden dat ik slecht in namen ben en eerlijk gezegd al jaren…. niet alleen in trainingen ;-)
Succes Richard. En leuk dat je er wat mee wilt doen.
Hoi Arie,
Ja altijd een probleem die namen zeker in het begin van een schooljaar in het vo.
7 nieuwe klassen met gemiddeld 28 leerlingen. Wat helpt is zoals je aangaf op je bureau een overzicht met namen waar de leerlingen zitten. Dan had ik binnen 2-3 lessen de namen in mijn hoofd door veel te oefenen en steeds opnieuw… Zo herkenbaar!
Ja… jullie hebben het in het onderwijs helemaal moeilijk. Knap dat je het toch wilt en dat het lukt!
Dank voor al deze tips. Meestal teken ik een plattegrond van de opstelling van de groep en dan schrijf ik daar de namen in tijdens het voorstelrondje. Dat blad heb ik steeds voor mij liggen en dan heb ik na enige tijd het spiekbriefje niet meer nodig.
Die werkt ook goed ja. Dankjewel voor je reactie.
Zeer herkenbaar dit Arie. Ook ik merk hoe fijn deelnemers het vinden dat je hun namen kent. Zeker bij een incompany vind ik het raar dat ik naambordjes zou moeten gebruiken. Zij kennen elkaar allemaal en ik ben de enige vreemde. Een naambordje schept dan heel veel afstand voor mijn gevoel. Ik heb het ooit geleerd van een bekende regisseur-acteur in de jaren dat ik nog in het theater werkte als regie-assistent. Hij kende elke auditant bij naam. Hij leerde me hoe hij dat voor elkaar kreeg. Volgens hem is het een besluit dat je neemt. Je kijkt vooraf naar de lijst, maakt contact tijdens het voorstellen en je besluit dat je de namen gewoon weet. Dat werkt echt!
Bij mij was dat besluit ook het belangrijkste, leuk om dat hier ook terug te lezen. Technieken werken dus wel, maar de wil om het echt te doen gaat er aan vooraf.
Hoi Arie, leuk al die enthousiaste reacties. Maar mijn verhaal is toch wat zwaarder.
Toen ik eind jaren negentig volwassenen ging trainen was het onthouden van namen regelrecht rampzalig. De techniek die je aanreikt heeft me jarenlang bezig gehouden. Naambordjes redden me doorgaans wel maar soms bleef ik zo lang aan zo’n bordje hangen om de naam tot me door te laten dringen, dat het gênant was. Ik ben namelijk behoorlijk dyslectisch. Sommige namen willen bij mij echt niet beklijven. Osama bin Laden bijvoorbeeld, was zo vreemd voor me dat het maanden duurde voordat ik over hem durfde meepraten. Van de week had ik een deelneemster, die ik erg leuk vond maar haar naam Eniko, wist ik na een dag nog niet. Ik moest telkens opnieuw in de namenlijst kijken. Ook Michael, Michel en Michiel . . . vergeet het maar.
Het ging pas beter nadat ik in een training over bonding tegen mezelf had durven zeggen hoe leuk ik mijn deelnemers vind. Dat ik liefde voel. En dat voel ik en sindsdien gaat alles in mijn training ontzettend veel beter. Ik ben veel losser en spontaner en daardoor is het minder vervelend als ik namen even niet weet. De grap is dat ik met het ouder worden namen juist beter onthoud, terwijl tegelijkertijd het begrip bij deelnemers toeneemt dat ik namen vergeet: je wordt een dagje ouder namelijk :-).
Dat lijkt me inderdaad zwaar Dirk. Ik vind het ook mooi om te lezen hoe het je uiteindelijk toch beter gelukt is. Door jouw verhaal realiseer ik mij ook dat mijn aanpak niet voor iedereen zal werken. Dyslectie is zo’n factor die het stukken moeilijker kan maken.
Prachtige en herkenbare tips en suggesties. Ik doe er ook mijn best voor, juist om dat signaal te geven dat je gekend bent en dat het belangrijk elkaar bij de naam te noemen. Wat mij en deelnemers zeer helpt is om aan het begin even op alfabetische volgorde van de namen te gaan staan. Ieder noemt haar/zijn naam en dan een rondje maken wie het al aandurft. Na drie keer lukt het op die volgorde. Dan door elkaar heen gaan staan en opnieuw namen noemen. Lukt meestal ook direct goed. Als ieder weer plaats heeft genomen zeg ik nog een keer alle namen. Is dan voor ieder te volgen.
Bij groepen uit het hele land voeg ik soms de ‘kaart van Nederland ‘ toe: ruimte in Noord-Zuid-Oost-West indelen en ieder laten staan waar ze wonen. Vraagt ook om onderlinge interactie en als ieder staat naam en woonplaats horen. Dan wordt het nog makkelijker met Jan uit Sneek, Alie uit Utrecht en Marieke uit Arnhem etc..ontspannen start en direct groepsvormend.
Dag Wout, leuk dat je de achterliggende bedoeling herkent en deelt. En de werkvormen die je noemt kunnen daar zeker aan bijdragen. Die kaart van Nederland met vier vakken vind ik ook leuk om eens te proberen.