Ervaringen met online trainen
Tijdens een online kennismakingsworkshop kreeg ik een sms-je van één van de deelnemers. “Arie, m’n internet ligt eruit. Ik doe alle moeite om weer online te komen.” Even later volgde een tweede sms-je. “Mannetje aan de deur. Ze zijn aan het graven geweest om de hoek en hebben een kabel geraakt. Voorlopig geen internet. Excuses Arie en succes met je workshop.”
Op zo’n moment dringt de letterlijke betekenis van ‘online’ trainen even tot mij door. We zijn slechts verbonden door een draadje, met alle voor- en nadelen die dat heeft.
In dit artikel (april 2020) zet ik, uit de losse pols en onvolledig, een aantal leerervaringen met online trainen op een rij. Ik ben geen expert in online trainen. Ik ben wel expert (dat durf ik inmiddels wel te zeggen) op het gebied van trainen in het algemeen. Ik weet hoe je mensen kunt laten leren en hoe je ze kunt begeleiden bij gedragsverandering.
Het doel van een training is dat mensen iets leren, daarmee oefenen in jouw training en dat daarna gaan toepassen in de praktijk.
Dus voor je je verliest in allerlei technische tools en waanzinnig leuke werkvormen, adviseer ik je steeds deze volgorde te hanteren:
- Bepaal eerst de gedragsdoelen van jouw training.
- Ontwerp daarna je programma. Wat gaan jouw deelnemers oefenen en in welke volgorde?
- Bepaal vervolgens of je dit online kunt trainen. (Of: welk deel je online kunt trainen)
- En kies dan pas je online werkvormen. Niet alleen omdat ze leuk zijn, maar omdat ze werken!
De nadelen van online trainen, en wat je daarmee kunt doen
Het is minder gezellig. Een online training is vaak wat meer gericht op de inhoud en wat minder op de onderlinge praatjes. Normaal kun je even met iemand kletsen, maar nu luistert iedereen mee als je in de plenaire groep zit.
Tip: open de online meeting ruim van tevoren en neem de tijd om even te kletsen met elkaar. Ook tussendoor. En geef de deelnemers wat extra tijd als ze in breakoutrooms werken.
Niet alles is online te trainen. Als je normaal fysieke oefeningen doet (fysieke agressiehantering, oefenen met bepaalde apparaten, verpleegkundige handelingen) dan kun je jouw training niet zomaar vervangen door een online training.
Tip: kijk of er onderdelen in jouw training zijn die je wel online kunt doen. Bepaalde kennisonderdelen en de verwerkingsopdrachten daarvan kun je misschien ombouwen naar online uitleg en online opdrachten.
De interactie is beperkt. Je mist een deel van de communicatie en als trainer kan mij dat onzeker maken. Komt het wel over wat ik wil zeggen? Ik praat nu tegen een scherm en dat is toch anders dan een trainingsruimte vol mensen die ik kan ‘lezen’. Ook de deelnemers kunnen onzeker worden van deze manier van communiceren.
Tip: Maak je communicatie meer expliciet en verbaal. Als je normaal je gevoelens non-verbaal laat zien, kun je er nu woorden aan geven. Fysieke handelingen zul je nog nadrukkelijker voor moeten doen. Lastig, maar het is te leren. Als trainer doordenk ik mijn uitleg nu nog beter. Sommige onderdelen oefen ik zelfs hardop. En de deelnemers leren op deze manier nog duidelijker onder woorden te brengen wat ze bedoelen.
Nekpijn vanwege dezelfde houding. Normaal train je met je hele lijf. Nu zit je voor een scherm. Het zijn vooral je ogen die bewegen, maar je hoofd staat stil. Ik krijg daar nekpijn van en ik hoor dit ook van de deelnemers.
Tips: Bouw opdrachten in waarbij de deelnemers het scherm niet nodig hebben. Gewoon met pen en papier. Of deelnemers die elkaar bellen en op die manier overleggen. Of de video uit en alleen communiceren via audio. Bouw daarnaast ook meer en langere pauzes in. Na één tot anderhalf uur online training minimaal 15 minuten pauze. Je kunt het beste maximaal één dagdeel online trainen achter elkaar.
Je mist de ruimte en de materialen. Misschien had jouw training wel werkvormen waarbij de deelnemers de hele ruimte moesten gebruiken. Bijvoorbeeld een vloermodel, opdrachten op flip-overs of een oefencircuit. Het fysiek door de ruimte bewegen mis ik erg bij het online trainen.
Tips: Je kunt een aantal van jouw werkvormen misschien ombouwen naar online werkvormen. Zo heb ik een vloermodel omgebouwd naar een werkvorm in Mural. De deelnemers moeten kaartjes in overleg op de juiste plaats in het model zetten. Ze doen dan exact hetzelfde als in een gewone training, maar dan online op een scherm. Dat ziet er zo uit:
Meer afleiding door de persoonlijke omgeving van de deelnemers. Sommige deelnemers hebben geen rustige werkplek. Je hoort de vogels en auto’s op de achtergrond. Of ze zitten in een woonkamer met andere mensen. Ook laten deelnemers zich makkelijker afleiden door hun telefoon. Ik stuurde een groep een whatsappje tijdens een training. Het was grappig om te zien dat de helft van de hoofden tegelijkertijd opzij draaide.
Tip 1: Vraag jouw deelnemers een rustige plek te kiezen, zonder beweging of geluid op de achtergrond. Ook tijdens een online training kun je van de deelnemers vragen hun mobiel even op stil te zetten.
Tip 2: misschien is je training te saai! Misschien kun je jouw training inhoudelijk beter afstemmen op je deelnemers of wat interactiever maken zodat je de aandacht beter vasthoudt. Zie ook dit artikel over het vasthouden van de aandacht.
De voordelen van online trainen
Online trainen heeft als meest bekende voordeel dat jij en de deelnemers geen reistijd hebben. Het is daardoor ook beter voor het milieu. In de afgelopen periode heb ik ook de overige voordelen genoteerd die mij opvielen.
In de pauzes heb je meer rust. In een normale training sta ik de hele dag aan. Gesprekjes tussendoor, koffie en thee regelen. Nu ervaar ik dat anders. Als de camera en microfoon uit zijn, sta ik als trainer ook weer uit. Ik ga nu makkelijker wat anders tussendoor doen. Even wandelen bijvoorbeeld.
Geen lange aanlooptijd. Bij een offline training ben ik meestal een uur van tevoren aanwezig. Bij een online training kan het zijn dat ik een kwartier voor de start nog wat anders aan het doen ben. Ik vind dat best prettig.
Meer focus op de inhoud. In het leertraject Ondernemen als Trainer hadden de deelnemers een ondernemingsplan geschreven. De deelnemers gingen uit elkaar in breakoutrooms en één voor één deelden ze daar hun scherm. Ik had de indruk dat de deelnemers nu veel meer op de inhoud van dat document gericht waren dan in een normale training waar je toch makkelijker over andere dingen in gesprek gaat.
Veiliger oefenen. In communicatietrainingen is oefenen best spannend. In verschillende online trainingen heb ik gemerkt dat de deelnemers online oefeningen als veiliger ervaren. Ze zijn zich minder bewust van een meekijkende groep en van de acteur of tegenspeler zien ze alleen het gezicht. Ook hun aantekeningen kunnen ze makkelijker bij de hand houden tijdens het oefenen.
Meer ‘etherdiscipline’. In een gewone training kunnen interactiemomentjes wel eens uitlopen. Mensen reageren steeds op elkaar en je bent zo weer een kwartier verder. In een online training gebeurt dat minder, er is meer etherdiscipline. Ook tijdens vergaderingen valt mij op dat de meeste mensen alleen reageren als ze echt iets te melden hebben.
Leuke online tools. Samenwerken in subgroepen (kan o.a. binnen Zoom) wordt nog leuker als je dit combineert met andere programma’s zoals Google Jamboard of Mural. De deelnemers communiceren via Zoom en plakken en ordenen ondertussen post-its in het andere programma waarvoor ze van mij een link hebben gekregen.
Ken jij nog andere voordelen: noem ze in een reactie onder dit artikel!
Praktische tips en leuke ideeën
Gebruik twee camera’s. Voor een paar tientjes heb je een goede externe webcam. Binnen Zoom kun je met Alt-N van camera wisselen. De deelnemers zien dan even een ander beeld, jij kunt je lichaamshouding wat veranderen en je kunt op die manier bijvoorbeeld een flip-over in beeld brengen.
Je kunt ook staand trainen. Ik heb vorige week een hele dag online training gegeven, staand voor een groot TV-scherm in een trainingsruimte. Ik gebruikte twee camera’s, twee statafels en een flip-over. Dat zag er zo uit.
Camera-etiquette. Ik kreeg laatst de tip om alle deelnemers hun camera aan te laten zetten. Of allemaal uit. Als enkele deelnemers hun camera uit hebben, lijkt het of ze niet helemaal betrokken zijn.
Scherm delen. Omdat je als trainer (of als deelnemer) je scherm kunt delen, kun je dus ieder denkbaar programma in combinatie met Zoom gebruiken.
- Wordbestanden delen
- Filmpjes afspelen
- PowerPointpresentatie
- Quizprogramma’s zoals Kahoot of Socrative
- Brainstormen in Google Jamboard
- Opdrachten maken in Mural
- Brainstormen m.b.v. het whiteboard.
- Tekenend uitleggen m.b.v. het whiteboard en een tekentablet.
Geef de deelnemers ruim de tijd voor opdrachten. Dat zijn bij voorkeur ook opdrachten waarbij ze het scherm even niet nodig hebben.
Geef lange pauzes. Minimaal twee keer een kwartier per dagdeel en een middagpauze van 1 uur als je een hele dag online traint.
Gebruik ook pen en papier. Als je normaal pen en papier voor een opdracht gebruikt, kan dat binnen een online training nog steeds. Als ik de Trainingsachtbaan uitleg, vraag ik de deelnemers meestal of ze mee willen tekenen. Als je het resultaat wilt delen, kunnen de deelnemers wat ze gemaakt hebben voor de camera laten zien.
Communicatie-oefeningen via telefoon. Om de deelnemers even van het scherm weg te krijgen, kun je ook de telefoonnummers uitwisselen en in tweetallen gesprekstechnieken laten oefenen via de telefoon. Van een andere trainer hoorde ik dat hij wandelcoaching had gebruikt. Alle deelnemers gingen een stukje wandelen en ondertussen voerden ze via de telefoon een gesprek met elkaar.
Heb jij nog meer leuke tips en ideeën? Deel ze gerust! Je helpt er jouw collega-trainers mee.
Kijk ook eens op de website van Sibrenne Wagenaar en Joitske Hulsebosch. Zij zijn al jaren experts in online leren.
Goede ideeën Arie! Heel fijn. Zelf heb ik ook veel plezier van Mentimeter.com, waar ik mensen een aantal opties kan laten kiezen uit een rijtje, die vervolgens meteen in een taartmodel worden omgezet. Zo kan ik heel snel beeld krijgen over wat er sterker leeft/een groter issue is, sneller nog dan in een ‘gewone’ training waar ik om de keuzes moet vragen. Ook het stempelen in Zoom heeft bij mij fijn gewerkt; die zit in het menu ‘Annotate’. Deelnemers konden op mijn sheet door het zetten van een stempel aangeven welke van vijf gewoontes ze het lastigste vonden te realiseren.
Dank Arie, Dit brengt me weer op ideeën voor mijn eerste digitale communicatieles via zoom. Fijn dat je dit zo vrij met ons deelt. En ook dank Karin!